زبان و ادبیات

فرایندهای آوایی در لهجه های ترکی آذربایجانی تغییرات آوایی در اثر همنشینی از مباحثی است که در زبانشناسی همگانی به آن توجه می شود. در آنجا تحت عنوان فرایندهای آوایی به رخدادهای متفاوت در آواشناختی میپردازند. در زبانشناسی همگانی تبدیل آواها را به دو دسته تغییرات اتفاقی۱ و تغییرات قانونمند۲ تقسیم می کنند. در نوع تغییرات اتفاقی سبب تغییر دقیقا روشن نمیشود مانند تغییر صوت ”ن+ب“ به ”م“ در واژه شنبه (شمبه) و پنبه (پمبه) ، لیکن دلایل تغیی...

آواشناسی و روشهای بررسی لهجه‌های ترکی آذربایجانیبرای دسته بندی دقیق لهجه‌های زبان ترکی آذربایجانی در ایران ابتدا باید لهجه‌های عمده مورد پژوهش قرار گیرند. لهجه‌های مناطق بزرگ و عمده مانند تبریز، اردبیل، مراغه، اورمیه، زنجان، خوی در وحله نخست بدلیل قدمت و مرکزیت آنها در ادوار گذشته بررسی شوند. سپس لهجه شهرهای کوچکتر مانند مرند، شبستر، سلماس، ساوجبلاق، سنقر، میانه، میاندواب و سایر با توجه به لهجه‌های شهرهای بزرگتر مورد تحلیل قرار گیرند....

پیشگفتار موضوع علم اشتفاق یا اتیمولوژی (Etymology)، بررسی و بازشناسی علائق و آویزش‌های تکواژها و لغات هم‌ریشه (cognate) و تعیین اشکال و مشتقات آنهاست. به مدد این فن، می‎توان شکل اصلی لغت مورد نظر را در زبان و یا گویش کهنی یافت و یا به تجزیه‎ی همه‎ی آنچه با یک تکواژ ساخته می‎شود، پرداخت. یعنی هم بررسی سیر و تطوّر یک لغت از دوران‌های باستان در گویش‌های مختلف تا روزگار ما و هم شناخت بن و ریشه ی چنـدین واژه‎ی مشترک بر عهده ی این فن است. مثلا” ...

دسته بندی لهجه های ترکی آذربایجانیلهجه‌ها فرایندی تاریخی هستند و در طی دوران معینی شکل می گیرند‌‌.  یکی از علل عمده پدید آمدن و گسترش یک لهجه مرکزیت یافتن یک منطقه از نظر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی میباشد‌‌.  برای مثال منطقه شیروان مدتهای طولی مرکزیت حکومتی داشته و یا شهرهای مختلف آذربایجان در زمان‌های مختلف مرکز سیاسی بشمار میرفتند‌‌.  به همین سبب در بررسی لهجه‌های ترکی آذربایجانی باید این نکته را مد نظر قرار داد‌‌. همانطوری...

زبان امروزی ترکی آذری در غربال زمانزبان امروزی مردم آذربایجان که در گفت و شنودها از آن عموما بنام ترکی “تورکو” و ماخذ تاریخی و گروهبندی زبانها به ترکی آذری (آذری تورکجه سی) ترکی آذربایجانی و از این قبیل نام میبرند، به زبانی گفته می شود که امروزه علاوه بر اهالی سرزمینی که از نظر جغرافیایی نام آذربایجان بر خود دارد، اقوام و تیره های شهرنشین بسیاری نیز، با فاصله دور و نزدیک از این خطه جغرافیایی، از نواحی شرقی ترکیه و عراق گرفته تا کوهپایه های...

تاریخچه پژوهش لهجه های ترکی آذربایجانی   مطالعه و پژوهش لهجه های هر زبان مسلتزم بررسی‌های میدانی و تطبیقی آن لهجه میباشد. اصولا برای بررسی تصویر هر لهجه در وهله نخست وجود زبان معیار میباشد. زبان معیار ترکی آذربایجانی از قرون پنجم هجری مورد استفاده بوده و در هر قرنی ویژگیهای معینی را درون خود پرورده است. اصولا زبان معیار از زمان استفاده از خط و کتابت به وجود می‌آید. این زبان به مورد و با توجه به شکل گیری سبک‌های گوناگون هر زبان غنی تر میشود. زبان...

مروری بر تاریخ اجتماعی زبان ترکی آذربایجانی  مقدمه هر زبانى براى هر جامعه، فرهنگ و تمدنى آیینه‌ای تمام نماست که در قالب آن تمامی‌اندیشه‌ها، احساسات، آداب و رسوم، کنش‌‌ها و توانایی‌های هر فردى از اجتماع بیان می‌شود. به نوعى مى‌توان گفت، فرهنگ، تمدن و آداب و رسوم زمانى حیات دارند که زبان حیات دارد. بنابراین هیچ حامعه‌ای را نمی‌توان بدون زبان تصور کرد. زبانی که بوسیله آن در هر لحظه میلیون‌ها ارتباط بین انسان‌‌ها برقرار می‌شود. همه زبان...

تبریز و آراى مختلف در مورد تلفظ و نگارش‌های آن  واژه «تبریز» را باید یکی از اسرارآمیزترین واژه‌های تاریخی دانست که معنا و وجه تسمیه و همچنین نگارش دقیق آن تاکنون بطور روشن و مستند برای جهان علم آشکار نگشته است. “شاردن” (chardin) فرانسوی در مورد وجه تسمیه و تلفظ این شهر می‌نویسد: “در تمام عالم من شهری نمی‌شناسم که در باره بنا و پیدایش و نام اولیه آن نویسندگان جدید اینقدر بحث و جدل کرده باشند….”(شاردن، ۱۳۳۵، ج۲،ص۴۱۲). و احمد کسروی نیز...

“نگاهی به تاریخچه رسمیت زبان ترکی در ایران” (خلاصه مقاله ؛ چاپ شده در نشریه حیدربابا – نشریه اجتماعی، فرهنگی و هنری آذربایجانیهای مقیم کانادا)زبان ترکی از سوی دولت های حاکم بر ایران به عنوان زبان رسمی آئین ها، مراسم و تبلیغات دینی دولتی نیز بکار رفته است. کاربرد زبان ترکی به عنوان زبان دولتی دینی حتی پس از سقوط دولت قاجار و در اوان دوره پهلوی نیز ادامه داشته است.زبان رسمی و یا دولتی، زبانی است که از سوی یک دولت بدان مو...

در زمان صفویان زبان ترکی مردم اصفهان قابل توجه بود:شاه‌ اسماعیل‌ صفوی‌ پس‌ از آن‌ که‌ در سال‌ ۹۰۷ در جنگ‌ شرور در حوالی‌ نخجوان‌ بر الوند میرزای‌ آق‌قویونلو غلبه‌ یافت‌، دولت‌ صفویه‌را بنیان‌ نهاد و تبریز را پایتخت‌ قرار داد. شاه‌ طهماسب‌ پسر و جانشین‌شاه‌ اسماعیل‌، ظاهراً به‌ سبب‌ فشار و حملات‌ عثمانی‌ها، پایتخت‌ را به‌ قزوین‌ منتقل‌ کرد. شاه‌ عباس‌ اول‌ نیز پایتخت‌ را از قزوین‌ به‌اصفهان‌ که‌ مرکزیت‌ داشت‌ انتقال‌ داد. انتقال‌ پای...