یحیی ذکاء
(۱۳۰۲ش، تبریز ـ ۲۸ دی ۱۳۷۹، تهران)
ایران‌شناس، پژوهشگر تاریخ، عضو دایره‌المعارف بزرگ اسلامی
یحیی ذکاء در سال ۱۳۰۲ هجری‌شمسی در تبریز به دنیا آمد. از کودکی تحت تأثیر عموی فاضل خود با کتاب و فرهنگ انس گرفت و به تحصیل در مدرسه رشدیه پرداخت. در سن ۱۰ سالگی پدرش مأمور خدمت در تهران شد و از این رو یحیی و برادرش سیروس در این شهر ادامه تحصیل دادند. پس از اتمام تحصیلات متوسطه در رشته ادبیات دانشگاه تهران پذیرفته شد اما یک سال بعد در رشته حقوق همان دانشگاه ادامه تحصیل داد ولی بیش از یک سال ادامه نیافت و در نهایت وارد دانشکده افسری شده با عنوان افسر وظیفه به زادگاه خود بازگشت.
در سال ۱۳۳۰ هجری‌شمسی در رشته باستان‌شناسی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل گردید و ضمن آن به تدریس تاریخ هنر در مراکز علمی و دانشگاهی پرداخت و چندی بعد وارد وزارت فرهنگ و هنر شد.
مدتی ریاست موزه مردم‌شناسی، موزه تزئینی و همچنین کتابخانه ملی ایران را برعهده گرفت و سپس به سمت مشاور وزیر فرهنگ و هنر انتخاب گردید و به گردآوری اشیای موزه‌های ایران کمک قابل توجهی نمود.
از این استاد فرهنگ‌پرور و باستان‌شناس آثار ارزشمند و مرجعی برجای مانده است که به‌عنوان نمونه می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
مقالات کسروی (۲جلد)، نگاهی به نگارگری ایرانی در سده دهم، تاریخ ارتش ایران، تاریخ ارگ سلطنتی تهران و راهنمای کاخ گلستان، خاطرات شرف‌الدوله، تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران، زمین‌لرزه‌های تبریز، هنر کاغذبری در ایران، موزه‌های ایران، و رساله کافنامه.
وی در سال ۱۳۷۹ هجری‌شمسی در تهران چشم از جهان فروبست و در آرامستان بهشت‌زهرا به خاک سپرده شد. خانه‌اش از طرف سازمان میراث‌فرهنگی با عنوان مرکز تحقیقات و پژوهشهای دکتر ذکاء ثبت گردید.