یادنامه پروفسور رضا مقدم / بهروز رستمی

به کوشش: بهروز رستمی

به نام نامی پروردگار توانا

تبریز عزیز، از شهرهای قابل توجه و ممتاز است که در طول تاریخ حیات ارزشمندش، همواره جایگاه ویژه‌ای در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، هنری و … داشته و به واسطه وجود شخصیت‌های برجسته در همه جای دنیا، زبانزد عام و خاص شده است.

این جهان شهر، در بیش از ۴۰۰۰ سال حیات خود، شاهد سختی‌های بیشماری بوده و بدترین حالات سختی را اعم از ویرانی شهر به واسطه زلزله‌های بزرگ و وحشتناک، خروش سیل، جنگ‌های ناجوانمردانه و اسف‌بارتر از همه، بدعهدی و وطن‌فروشی حکمرانان پیشین را شاهد بوده است اما با این اوصاف هویت تاریخی و عزت خود را در سایه مردان بزرگ و تاریخ ساز دیارش حفظ نموده و به فضل الهی خواهد کرد.

پروفسور رضا مقدم از جمله انسان‌های خودساخته و بزرگ‌منشی است که در تمام سالهای عمر باعزت خویش، همواره علم اندوزی را با شرف انسانی گره زده و در سایه همین تفکر، زندگی آرام و موفقی را برای خود فراهم ساخته است.

این یادنامه که با الهام از بزرگ مردی، همت و شرافت استاد مقدم تدارک دیده شده، یکی از هزاران مفاخر تبریز عزیز را معرفی می‌کند که همواره مایه افتخار ایران و شهروندان تبریزی بوده و خواهد بود.

نگارنده ضمن آرزوی سالهای سال سلامتی و بهروزی برای پروفسور رضا مقدم، نظر علاقمندان را به معرفی کوتاهی از زندگی این استاد گرانمایه جلب می‌نماید.

الف ـ گاهشمار زندگی

۱۳۱۴ (۳ دی ماه) ـ تولد در تبریز

۱۳۳۴ ـ اخذ دیپلم از دبیرستان فردوسی تبریز

۱۳۳۸ ـ اخذ فوق لیسانس از دانشگاه تبریز

۱۳۴۳ ـ اخذ فوق لیسانس از دانشگاه آکسفورد انگلستان

۱۳۴۳ ـ ریاست اداره بررسی های اقتصاد کشاورزی تهران

۱۳۴۳ (۲۲ دی ماه) ـ ازدواج

۱۳۴۴ ـ عزیمت به شهر رم جهت تحصیل

۱۳۴۵ ـ تولد مسعود (فرزند ارشد)

۱۳۴۶ ـ آغاز فعالیت رسمی در دانشگاه تهران

۱۳۴۶ ـ تحصیل در دانشگاه استنفورد آمریکا

۱۳۴۷ ـ تحصیل در دانشگاه ایالتی اوریگان آمریکا

۱۳۴۷ ـ تدریس در دانشگاه ایالتی اوریگان آمریکا

۱۳۵۲ ـ اخذ دکترای تخصصی از دانشگاه ایالتی اوریگان آمریکا

۱۳۵۳ ـ افتتاح شرکت آگرو بیزینس منیجمنت

۱۳۵۳ ـ نصب انبار برای فرودگاه مهرآباد تهران

۱۳۵۳ ـ انتشار کتاب تجزیه و تحلیل و سیاست اقتصاد خرد توسط انتشارات دانشگاه تهران

۱۳۵۳ ـ انجام پروژه ۷۰ هکتاری باغ کشاورزی در میاندوآب

۱۳۵۴ ـ آماده‌سازی انبار سرد به ظرفیت ۱۶۵۰۰ تن برای نگهداری سیب‌زمینی و پیاز

۱۳۵۷ ـ نصب و راه‌اندازی ۱۰ دستگاه انبار در جریان زمین‌لرزه طبس

۱۳۵۸ (۱ مهرماه) ـ بازنشستگی از دانشگاه تهران

۱۳۶۰ ـ تأسیس شرکت اگرو بیزینس اینترنشنال جهت صادرات و واردات محصولات کشاورزی

۱۳۶۱ ـ تدریس در کالج دی آنزا در کوپرتینوی کالیفرنیا

۱۳۶۳ ـ تدریس در کالج کاج‌ول کالیفرنیا

۱۳۶۳ ـ نصب و تحویل ۲۱ دستگاه انبار گندم برای شرکتهای تعاون روستائی در ۶ استان به ظرفیت ۴۲ هزار تن

۱۳۶۴ تدریس در دانشگاه سیتی یونیورسیتی سانتاکلارای کالیفرنیا

۱۳۷۰ ـ تأسیس کارخانه تولید محصولات بهداشتی سمر تبریز

۱۳۷۵ ـ تصادف در تهران و ۴۵ روز حالت کما در بیمارستان‌های خاتم‌الانبیا و آریا

ب – دوران کودکی

رضا مقدم در سوم دیماه ۱۳۱۴ در تبریز، خیابان شاهپور، دربند نعمت‌زاده متولد شد. پدرش «بیوک‌ مقدم» افسر ارتش، فرزند حاج محمدحسین مقدم، از تجار بنام تبریز و مادرش «سکینه‌سلطان» فرزند حاج محمدتقی ختائی، از تجار بزرگ و نامدار تبریز بودند.

در کودکی پدر و مادرش از هم جدا شدند و کودکی رضا در خانه‌های علی مسیو و ختائی سپری شد. خانه‌هایی که امروزه به عنوان بناهای تاریخی تبریز، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.

خانه علی مسیو

خانه ختائی

بیوک آقا صاحب ۳ فرزند به نام‌های دکتر علی مقدم (متولد ۱۳۰۶ خورشیدی)، ایراندخت مقدم «صدقیانی» (متولد ۱۳۰۸ خورشیدی) و پروفسور رضا مقدم (متولد ۱۳۱۴ خورشیدی) بود و چندی بعد از جدایی از همسرش، با زری خانم (نوه مرحوم علی مسیو، مشروطه‌خواه نامدار تبریزی) ازدواج نمود و دارای ۳ فرزند گردید.

سرهنگ بیوک مقدم / پدر پروفسور رضا مقدم

پدر رضا علاقه فراوان به کار در باغ داشت و دو هکتار باغ در محله ششگلان داشت و از سال ۱۳۲۰ هجری‌شمسی، درختان میوه و محصولات کشاورزی را در آن به عمل می‌آورد و سراسر باغ مملو از گلهای زیبای محمدی بود. این باغ که در خیابان آجی‌چای واقع شده، از یک طرف به مسجد میرآقا در محله ششگلان باز می‌شود و از طرف دیگر به خیابان اصلی چای کنار مشرف است.

باغ صائب تبریزی / خانه و باغ محل زندگی استاد مقدم

بیوک آقا در این باغ زندگی می‌کرد و بعد از درگذشت وی، باغ در پنجم آبان ۱۳۷۹ توسط شهرداری خریداری و در قالب مهمانسرای شهرداری تبریز با عنوان باغ صبا «باغ صائب تبریزی کنونی» معرفی گردید.

ج – تحصیلات

رضا مقدم، ۳ سال نخست تحصیلات مقدماتی خود را در دبستان ادب تبریز انجام داد اما با آغاز حکومت پیشه‌وری در آذربایجان به مرکزیت تبریز، به واسطه اینکه پدرش نظامی‌پیشه بود، به اجبار راهی تهران شدند و کلاس چهارم را در مدرسه فردوسی تهران واقع در خیابان تخت جمشید سپری نمود. با سقوط دولت پیشه‌وری، خانواده مقدم مجدداً راهی تبریز شده و رضا تحصیلاتش را در مدارس پرورش و محمدیه (فردوسی) دنبال کرد.

بعد از اخذ دیپلم، در اولین دوره دانشجویان دانشکده کشاورزی تبریز پذیرفته شد و در سال ۱۳۳۸ هجری‌شمسی با اخذ درجه فوق‌لیسانس فارغ‌التحصیل گردید.

همزمان با اخذ گواهینامه مهندسی کشاورزی، در وزارت کشاورزی استخدام و در اداره اقتصاد رضائیه (مرکز استان آذربایجان‌غربی) مشغول به کار شد. چندی بعد با قبولی در آزمون زبان انگلیسی در اداره روابط فرهنگی ایران و انگلیس، موفق به اخذ بورسیه تحصیلی در رشته اقتصاد کشاورزی در مؤسسه تحقیقات اقتصاد کشاورزی دانشکده بریزنوز دانشگاه آکسفورد[۱] گردید.

وی پس از تحصیل در انگلستان، موفق به اخذ فوق‌لیسانس اقتصاد کشاورزی شد و به ایران بازگشت و در تهران ریاست اداره بررسی‌های اقتصاد کشاورزی را برعهده گرفت.

مقدم در جریان مسافرت به تبریز، با خانم «ملوس سیدفرشی» آشنا و در تاریخ ۲۲/۱۰/۱۳۴۳ با او ازدواج نمود و به اتفاق هم جهت اقامت راهی تهران شدند.

بعد از چند ماه، بورسیه دیگری از طرف سازمان خواروبار کشاورزی جهانی[۲]، برای برنامه‌ریزی کشاورزی در سازمان ملل به ایشان داده شد و به اتفاق همسر به شهر رم در ایتالیا عزیمت کرد. مدت ۶ ماه در آن شهر اقامت نموده و پس از پایان مأموریت به ایران بازگشتند. در همین زمان بود که نخستین روزهای سال ۱۳۴۵ خورشیدی را با تولد فرزند ارشدشان مسعود جشن گرفتند.

چندی بعد دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی از دکتر مقدم دعوت به همکاری بعمل آورد و ایشان از وزارت کشاورزی به دانشگاه تهران انتقال یافت. مدتی در دانشگاه تهران بود تا اینکه با دریافت بورسیه‌ای یک‌ساله راهی دانشکده بازرگانی دانشگاه استنفورد[۳] شده و در رشته مدیریت مارکتینگ[۴] موفق به اخذ دیپلم گردید.

در زمان حضور در دانشگاه استنفورد، بورسیه تحصیلی دیگری از طرف دانشگاه ایالتی اوریگان[۵] به وی تقدیم شد. مقدم علاوه بر تحصیل در اوریگان، از سال ۱۳۴۷ هجری‌شمسی به عنوان مربی در دانشکده اقتصاد آن دانشگاه مشغول به تدریس گردید تا سرانجام در سال ۱۹۷۲ میلادی (۱۳۵۱ هجری‌شمسی) با اخذ درجه دکترای تخصصی فارغ‌التحصیل و به اعضای هیئت علمی دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی ایران مراجعت کرد.

د – تدریس

دکتر رضا مقدم از دوران دانشجویی همواره به امر تدریس اشتغال داشت که در زیر به مهمترین آنها اشاره می‌شود:

مدرس زبان انگلیسی برای کلاسهای هفتم، هشتم و نهم در دبیرستان رشدیه (در دوران دانشجویی)
استاد دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران از سال ۱۳۵۱ هجری‌شمسی به مدت ۷ سال
استاد مدرسه عالی اداری و قضائی شهرستان قم
استاد مدرسه عالی اداری و بازرگانی شهرستان لاهیجان
استاد مدرسه عالی بیمه و اقتصاد RCD (تدریس به زبان انگلیسی)
استاد دوره عالی مدیریت به زبان فارسی ـ هتل گچسر
استاد دوره عالی مدیریت به زبان انگلیسی ـ هتل گچسر
مربی دانشکده اقتصاد دانشگاه ایالتی اوریگان در زمان تحصیل دوره دکترا (از سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۲ میلادی)
استاد کالج دی آنزا در کوپرتینوی کالیفرنیا[۶] (از سال ۱۹۸۲ میلادی)
استاد کالج کاج ول کالیفرنیا[۷] (از سال ۱۹۸۴ میلادی)
استاد دانشگاه سیتی سانتاکلارای کالیفرنیا[۸] (از سال ۱۹۸۵ میلادی)

هـ – فعالیتهای تخصصی

شرکت اگری بیزینس انترنشنال، سن خوزه، کالیفرنیا

دکتر مقدم بعد از اخذ تخصص اقتصاد کشاورزی از دانشگاههای معتبر انگلستان و بازگشت به ایران، فعالیتهای چشمگیر و ارزشمندی به شرح زیر انجام داده است:

افتتاح شرکت «اگرو بیزینس منیجمنت»[۹] در سال ۱۳۵۳ در تهران
مشاوره و تحقیقات اقتصادی در عمران کشاورزی، تولیدی و بازرگانی
انجام خدمات مدیریتی و قراردادی با شرکت خدمات بازرگانی وزارت مربوطه
انجام پروژه باغ کشاورزی ۷۰ هکتاری در شهرستان میاندوآب به سال ۱۳۵۳ هجری‌شمسی
آماده‌سازی و تکمیل انبارهای سرد دماوند، دامغان، و شاهرود به ظرفیت ۱۶۵۰۰ تن برای نگهداری مواد غذایی در سال ۱۳۵۴ هجری‌شمسی
نصب و راه اندازی یک دستگاه انبار پیش‌ساخته برای فرودگاه مهرآباد تهران در سال ۱۳۵۲ هجری‌شمسی

انبارهای پیش ساخته شرکت مریکل اسپان کانادا

نصب و راه اندازی ۶ دستگاه انبار پیش‌ساخته مریکل اسپان کانادا در استادیوم سیران میدان ورزش، و ۴ دستگاه در دشت قرآن و محلهای دیگر (جمعاً ۱۰ دستگاه) به مساحت ۱۰ هزار مترمربع در طبس پس از زلزله سال ۱۳۵۷ هجری‌شمسی
تأسیس شرکت «اگری بیزینس اینترنشنال»[۱۰] جهت صادرات و واردات محصولات کشاورزی اعم از میوه و سبزیجات در سال ۱۳۶۰ هجری‌شمسی
نصب و تحویل ۲۱ دستگاه انبار پیش‌ساخته شرکت مریکل اسپان کانادا در استانهای آذربایجان‌غربی، اصفهان، کردستان کرمانشاه، لرستان و همدان، جمعاً با ظرفیت ۴۲ هزار تن برای نگهداری غلات در سال ۱۳۶۳ هجری‌شمسی

تأسیس کارخانه «محصولات بهداشتی سمر تبریز» در سال ۱۳۷۰ هجری‌شمسی (سمر برگرفته از حرف نخست اسامی خانواده است: ساناز، مسعود و ملوس، رضا)

تصویر شرکت تولیدی محصولات بهداشتی سمر تبریز

و – کتب و مقالات منتشره

مقدم، رضا. تجزیه و تحلیل و سیاست اقتصاد خرد. تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۵۳٫
هارتر، ال.جی و مقدم، رضا. عکس‌العملهای اقتصادی برای تغییر دنیا. آمریکا: مولفین، ۱۹۷۲م.
مقدم، رضا. تدریس اقتصاد به طریق بحث و گفتگو. آمریکا: مجله بهتر کردن تدریس در کالج و دانشگاهها، ۱۹۷۰م.
مقدم، رضا. اصلاحات ارضی و توسعه روستایی در ایران. آمریکا: مجله اقتصاد زمین.
مقدم، رضا. جنگ با گرسنگی؛ نقش سازمانهای مختلف در مجله مبارزه با گرسنگی در دنیا. آمریکا: اوریگان، ۱۹۶۹م.
G. Harter and Reza Moghadam Scott. Foresman and Company.

ز – بازنشستگی

پروفسور مقدم در مدت زندگیش در ایران، هزاران دانشجو را از لحاظ علمی و شخصیتی تربیت نموده است و همواره به جهت انجام این مهم ـ که به نحو شایسته اتفاق افتاده است ـ ، افتخار و رضایت قلبی شدیدی احساس می‌کند.

دکتر مقدم پس از بازنشستگی از دانشگاه تهران در تاریخ ۱/۷/۱۳۵۸، به آمریکا رفت و در شهر سانی‌ویل کالیفرنیا[۱۱] ساکن شد.

اصولی که وی در زندگی استفاده کرده است به شرح اختصار عبارت است از:

داشتن وضع مثبت و بردباری در موقعیتهای متفاوت (مانند پیش‌آمد حکومت پیشه‌وری و جریان زیرگرفتن خودرو)
استقامت و بردباری در اجرای هدف (مانند ادامه تحصیلات عالیه)
متواضع و مهربان بودن و کمک به دیگران (مانند احترام به هزاران دانشجو و همکاران در طول زندگی)
داشتن خانواده لایق و شایسته (مانند کمک بی‌دریغ خانواده در ایام زندگی)

ح ـ داستان یک اتفاق تلخ

در سال ۱۳۷۵ هجری‌شمسی، که مقدم به ایران مسافرت کرده بود، یک شب در خیابان پهلوی تهران (بالاتر از میدان ونک)، یک خودرو سواری او را زیر گرفت و از محل حادثه متواری شد. پروفسور مقدم مدت ۴۵ روز در بیمارستانهای خاتم‌الانبیاء و آریا در حالت اغما بود و سرانجام به لطف پروردگار و از جان گذشتگی همسر و خانواده، همچنین محبت و فداکاری پزشکان متخصص، نجات پیدا کرد و مجدداً به زندگی بازگشت.

کسی که ایشان را با خودرو زیر گرفته بود، به بیمارستان آمد و اظهار ندامت نمود. وی مسافرکشی بیش نبود و حاضر بود تمام دارایی خود را که خانه‌ای به مبلغ ۵ میلیون تومان بود جهت جبران خسارت به خانواده دکتر مقدم بدهد اما همسر فداکار دکتر مقدم او را بخشید و هیچ خساراتی مطالبه نکرد. زمانی که موعد مرخصی از بیمارستان فرا رسید، دکتر مقدم با رضایت محضری خود، جوان مسافرکش را بخشید تا مبادا با وجود همسر و فرزند به زندان برود.

پروفسور مقدم چندی بعد از بهبودی نسبی به آمریکا بازگشت و در کنار همسر فداکار خود که انسانی تحصیل کرده در دانشگاههای معتبر ایران و آمریکاست و در شرکتهای بزرگ و معتبر آمریکا فعالیت اجتماعی انجام می‌دهد، زندگی آرام و مطلوبی را می‌گذراند.

«تبریز پدیا»

به عنوان جامع‌ترین دایره‌المعارف شهری ایران در فضای مجازی،

برای پروفسور مقدم عزیز و همسر فداکار ایشان،

آرزوی بهترینها را داشته و عمری با عزت و سلامتی برایشان مسئلت دارد.

پاورقی ها:

[۱]– Brasenose College Oxford University

[۲]- FAO

[۳]– Stanford University

[۴]– Marketing Management

[۵]– Oregon State University

[۶] – De Anza College, Cupertino, California.

[۷] – Cog well college, California.