یكدیگر را مسخره نكنید (اگر دین دارید)
خانه » تاریخ » آثار ثبت جهانی » وقف نامه تاریخی مجموعه ربع رشیدی
3552 بازدید

وقف نامه تاریخی مجموعه ربع رشیدی

وقف نامه ربع رشیدی

وقف نامه ربع رشیدی

سند ثب در یونسکو

 

‏«کتاب وقفنامه رشیدی» مفصل ترین مدرک و سند راجع به ‏اهمیت و کثرت موقوفات ابواب البر و موسسات رشیدیه در ‏تبریز (ربع رشیدی) محسوب می شود که نسخه نفیسی از آن ‏در تملک خاندان محترم سراج میر است.‏
‏این نسخه بسیار نفیس در روزهی برگزاری مجلس علمی و ‏تحقیقی درباره خواجه رشید الدین فضل الله در تبریز، از ‏طرف آقای علاء الدین سراج میر در محل دانشکده ادبیات ‏و علوم انسانی تبریز به دانشمندان شرکت کننده ارائه ‏گردید (روز جمعه ۱۶ آبان ۱۳۴۸) و لزوم طبع و نشر آن ‏تیید و تاکید شد.
خوشبختانه از پرتو حسن نیت سالک ‏محترم وقفنامه فعلا این نسخه در اختیار انجمن آثار ملی ‏است و با نشر آن یکی از مهمترین مدارک مربوط به دوره ا‏یلخانی و معتبرترین و گویاترین سند درباره ‏بزرگترین ابواب البر ایران بلکه جهان در اختیار ‏پژوهندگان قرار خواهد گرفت. ‏
در اصالت و قدمت این نسخه جای کمترین تردید نیست ولی ‏درباره انتساب نگارش آن به شخص رشید الدین ‏نباید با شتاب داوری کرد، زیرا ظاهراً هرگز وقفنامه ‏به خط رشید الدین نوشته نشده و تفصیل وقفنامه و ‏اشتغالات مهم و متعدد وزیر نیز اجازه چنین کاری را ‏نمی داده است و با وجود همکاران متعهد تعهد مستقیم ین ‏امر لزومی نیز نداشته.
در مقدمه وقفنامه تصریح شده ‏است که «این وقفیه معروف است به وقفیه الرشیدیه بخط ‏الواقف» و در مکتوبی که رشید به مولانا صدرالدین محمد ‏ترکه نوشته (مکتوب سی و ششم) و وصیت فرزندان خود و ‏متروکات کرده است می گوید «وقفیه کبیر که به خط ‏عبدالملک حدادی است» … و این مولانا عبدالملک حدادی ‏همان است که در ردیف مولانا همام الدین تبریزی و مولانا ‏صدرالدین محمد ترکه و مولانا عضد الدین یجی و مولانا ‏برهان الدین عبری و مولانا اصیل الدین بن نصیر الدیم ‏طوسی و مولانا جمال الدین مطهر حلی از منظوران مسلم ‏رشید الدین بوده (مکتبو نوزدهم). بنابرین گمان می ‏رود «وقفیه الرشیدیه به خط الواقف» در واقع عنوان ‏وقفیه باشد که با تصویب واقف بری تثبیت اعتبار و ‏ارزش وقفنامه از لحاظ شرعی و عرفی اختیار شده، و نسخه ‏مورد بحث اگر نخستین نسخه به خط عبدالملک حدادی نباشد ‏ناچار یکی از نسخه هی اصلی است که در زمان رشید ‏الدین استنتاخ و از طرف وقف توشیح و تسجیل شده است. ‏
و دانشمند محترم آقای حاج حسین نخجوانی از روی آن ملخصی ‏نوشته اند که مورد استفاده نگارنده واقع شده. نسخه ‏از وقفنامه خواجه رشید ظاهراً در کتابخانه حاج ‏حسین آقا ملک در طهران نیز موجود است که مشخصات آن ‏بر بنده ممعلوم نیست. وقفنامه رشیدی با این مقدمه ‏آغاز می شود: ‏
‏« الوقفیه الرشیدیه بخط الواقف فی بیان شریط امور ‏الوقف و امصارف شرط. شرط موکد با فرزندان خویش نسلاً ‏بعد نسل و عقباً بعد عقب می کنیم و در مقاله حقوق ‏پدری که در ذمت یشان عقلاً و شرعاً و عرفاً لازم است در ‏عهده یشان کرده سوگندی غلاظ و شداد یشان را می دهم ‏خصوصاً با آنکه به موجب شرط واقف در هر عهدی نوبت ‏تولیت واشرف و نظر بدیشان رسد و مباشر ین ‏اشتغال خیر گردند در رنج ین وقفیه را به هر ماهی یک ‏نوبت مطالعه کنند تا بر احوال شروط آن کما ینبغی ‏واقف شوند و در کیفیت تصرفات واقف گردند و نیز ‏نصیحتی که یشان را کرده ام ملکه گردد تا در محافظت ‏شروط آن را باقصی الغیه بکوشند و نصیح را بدل و ‏جام قبول کرده رعیت آنرا واجب شمردند تا حق تعالی و ‏جمیع ملائکه و انبیاء و اولیاء و روح این ضعیف نیز به ‏واسطه امانت و دیانت و نیکو زندگانی یشان از یشان ‏راضی باشند و یشان را نیک نامی دینوی و ثواب اخروی ‏مدخر گردد ان شاء ا… تعالی وحده…) ‏

فهرست مطالب موجود در وقفنامه ربع رشیدی ‏
فصل اول: پاسخ یراد و اعتراض مردم به وقف و فوید آن. ‏
فصل دوم: سجلات. ‏
فصل سوم: متن وقفیه، که شامل ۳ باب است. ‏
باب اول – در بیان موقوف علیه که مشتمل بر دو فصل ‏است: ‏
‏۱-در بیان خیر که به ابواب البر معروفند. شامل دو ‏قسم:‏
الف- در بیان اصول موقوف علیه. ‏
ب- توابع و مرافق. ‏
‏۲- در بیان اولاد خودش. ‏
باب دوم – در ذکر موقوفات شامل دو فصل: ‏
‏۱-آنچه در تاریخ سابق وقف شده و به صحت قضات رسیده ‏است ‏
‏۲- آنچه بعد از آن وقف میکند شامل دو قسم: ‏
الف – عقارات و املاک ‏
ب- منقولات و غلمان و حواری
باب سوم – در شریط وقف که خود بر دو قسم است:‏
قسم اول – تعیین متولی و مشرف و ناظر و شروط استحقاق ‏آنها و وظیف آنها شامل چهار فصل: ‏
فصل ۱: تعیین متولی و مشرف و ناظر. ‏
فصل ۲: در شریط ین اعمال. ‏
فصل ۳: در وظیف یشان از اجارات و مساقات و صرف آن. ‏
فصل ۴: در بیان حق تولیت و اشراف و نظر آنها. ‏
قسم دوم- در شریط مخصوص موقوف علیه شامل هفده فصل: ‏
فصل ۱: در توضیح مصالح مسجد صیفی، شتوی، جامع تبریز و ‏شهرستان رشیدی.‏
فصل ۲: در توضیح امور تفسیر و حدیث و سیر علوم که در ‏ین دو مسجد صورت می گیرد. ‏
فصل ۳: در توضیح امور دارالمصاحف و کتب الحدیث در جوار ‏مسجد شتوی. ‏
فصل۴: در توضیح مصالح بیت التعلیم داخل روضه و اهل آن. ‏
فصل ۵: در توضیح امور دارالحفاظ که شامل مقبره خود ‏خواجه است. ‏
فصل ۶: در توضیح خانقاه و توابع آن.‏
فصل ۷: در توضیح امور مربوط به دارالضیافه و توابع ‏آن. ‏
فصل ۸: در توضیح امور فقیران در بازار ربع رشیدی به ‏نام دارالمساکین.‏
فصل ۹: در توضیح امور دارالشفا و شرابخانه.‏
فصل ۱۰: در توضیح بیت الکتب، داخل سری متولی
فصل ۱۱: در توضیح امور غلامان و کنیزکان ‏
فصل ۱۲: در توضیح نحوه نان دادن به اهالی ربع رشیدی. ‏
فصل ۱۳: در توضیح انواع روشنیی ها. ‏
فصل ۱۴: در بیان تعیین مساکین
فصل ۱۵: وجوهی که جهت اعیاد و مناسبت ها به افراد ‏خیرات می شود. ‏
فصل ۱۶: در ترتیب مصالح ۵ چشمه واقع در ربع رشیدی و ‏دروازه هی موجود در ربع رشیدی و حمام هی موجود. ‏
فصل۱۷: بیان مجمل مصارف موجود در وقفیه. (صفحه ۳۸، ۳۹، ۴۰‏‏) ‏

وقف نامه ربع رشیدی

وقف نامه ربع رشیدی

وقف نامه ربع رشیدی

ایمیل شما آشکار نمی شود

نوشتن دیدگاه