خانه مشروطه که معروف ترین و پرافتخارترین خانه تاریخی شهر تبریز است در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیم گیری های سرنوشت ساز سران مشروطه بوده است.
مالک نخستین آن حاج مهدی کوزه کنانی از شیفتگان حریت و آزادی بود.
این خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی مرکز تجمع جمعی از برجسته ترین چهره های مشروطه در آذربایجان بوده و در جنگ های ۱۱ ماهه تبریز علیه نیروهای دولتی ستاد فرماندهی و محل تشکیل جلسات مجاهدین مشروطه به شمار می رفت. تصمیم مهم و انقلابی پایین آوردن پرچم های سفید تسلیم در مقابل قوای محمد علی شاه قاجار در همین خانه گرفته شده است.
بنای تاریخی خانه مشروطه (موزه مشروطه) با معماری دوره قاجار در محله قدیمی راسته کوچه و در ضلع غربی مجموعه بازار تبریز واقع شده است. این بنا با ۱۳۰۰ متر مربع مساحت، در دو طبقه حاصل ذوق هنرمندانه معمار تبریزی بنام حاج ولی معمار است که سال ها در روسیه ساکن بود و پس از بازگشت به تبریز در سال ۱۲۴۷ هجری شمسی، می باشد. از ویژگی های منحصر به فرد خانه مشروطه می‌توان به پنجره‌های ارسی، درب های منب‌کاری شده، غلام گردش، کلاه فرهنگی و نورگیر اشاره کرد.
موزه مشروطه نیز پس از ایجاد تغییراتیدر تالارها و اتاق های خانه مشروطه و به نمایش درآوردن اسناد تاریخی مربوط به انقلاب مشروطه در سال ۱۳۷۵ خورشیدی تأسیس شده است. از مهم ترین آثار تاریخی این موزه می‌توان به سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه و دیگر مدارک مرتبط با انقلاب مشروطه اشاره کرد.
در خانه مشروطه تبریز موزه تندیس هایی از شخصیت ها و مجاهدین صدر مشروطیت همچون ستارخان، باقرخان، میرزا مهدی کوزه کنانی، حسن خان باغبان، علی مسیو، شهید ثقه الاسلام، جهانگیرخان صور اسرافیل، میرزا ابراهیم آقا صبا، میرزا اسماعیل نوبری و … به نمایش گذاشته شده است و عکس هایی از مظفر الدین شاه، محمد علی شاه و دسته های مخالف مشروطه، دستگاه چاپ ژلاتینی (پلی کپی دستی) جهت تکثیر شب نامه های دوره مشروطه، تصویر اسناد تاریخی مربوط به انقلاب مشروطیت و فرمان مشروطیت را نیز می‌توان در همین خانه دید.
حیاط زیبا و شجر و حوضخانه سرسرا مجموعه ای زیبا را فراهم آورده است. نورگیر سرسرا بر روی چهار ستون بلند با سر ستون های گچبری استوار شده، داخل آن با آئینه و شیشه های رنگی به طرز جالب توجهی زینت یافته است. در طبقه اول ۶ اتاق و سرسرا و در طبقه دوم یک سالن بزرگ (طنبی) به ابعاد ۶×۹ متر و ۶ اتاق در سرسرا وجود دارد.
جالب ترین و زیباترین قسمت بنا، سرسرا و اتاق مشرف به حیاط در طبقه دوم می باشد که در آن در و پنجره های مشبک با شیشه الوان به کار رفته است. اتاق های جانبی (گوشوار) دارای سقفی چوبی با تزئینات برجسته هشت ضلعی است و درهای چوبی با طرح های برجسته اسلیمی و گل و برگ زینت داده شده است. ساختمان از سنگ و آجر و خشت تشکیل شده است.
بنا به لحاظ اهمیت تاریخی در تاریخ سال ۱۳۵۴ هجری شمسی به شماره ۱۱۷۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال ۱۳۶۷ هجری شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی کشور خریداری شده است. اقدامات مرمتی آن نیز پس از تملک به مرحله اجرا درآمده و سعی شده است به الگوهای معماری تاریخی توجه کافی شود.
اسماعیل میابی ازمجاهدین مشروطیت ازکتاب تاریخ کسروی یکی از این باشندگان ومجاهدان مشهدی اسماعیل میابی می بود که با اند بسیاری از تفنگ و بمب همراه دو تن دیگر به تبریز می آمد ، ودر میان راه با دست کسان شجاع نظام گرفتار گردید که به مرند برده به زندان انداختند و پس از دیرزمانی او را با شکنجه کشتند ،و بدینسان مرد دلیر جان خود را در راه آزادی از دست داد .از یک سو نیز برخی از بازرگانان قره باغی ، با انگیزش ستارخان ،به قفقاز رفته و تفنگ بسیار بار کرده با هر دشواری می بود به تبریز می رسانیدند ،و اینان اگرچه جز در پی بازرگانی خودشان نمی بودند ،چون به کار آزادیخواهان می خوردند ستارخان ارجشناسی و پشتیبانی از آنان دریغ نمی گفت