شیخ محمد خیابانی
(۱۲۵۹ش، خامنه ـ ۲۱ شهریور ۱۲۹۹، تبریز)
روحانی مبارز، بانی حزب دموکرات تبریز
شیخ محمد خیابانی در سال ۱۲۵۹ هجری‌شمسی در شهر خامنه به دنیا آمد. پس از تحصیل مقدمات، علوم فقه، اصول، هیئت، نجوم، حکمت، طبیعیات، تاریخ و ادبیات را فراگرفت.
زندگی وی پس از پیروزی انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ هجری‌شمسی با تأسیس انجمن ایالتی در تبریز وارد مرحله تازه‌ای شد و در جریان محاصره تبریز، در دفاع از شهر نقش مهمی ایفا نمود.
وی در ۳۰ سالگی به‌عنوان نماینده مردم تبریز راهی مجلس شورای ملی شد و به مخالفت با اولتیماتوم روسیه پرداخت. ضمن حضور در مجلس به تجارت پرداخت و با تاجگذاری احمد شاه به تشکیل مجالس ادبی و مذاکرات فلسفی مشغول شد و به طبع آن گروههایی در اطراف خود جمع نمود.
شیخ محمد با قرارداد ۱۹۱۹ وثوق‌الدوله به مبارزه برخاست و چون حکومت را ضعیف دید، در ۲۷ فروردین ۱۲۹۹ در تبریز قیام کرد و نهادهای دولتی را به تصرف خود درآورده و شهر را از دست عوامل دولت خارج نمود. این قیام که مدت ۵ ماه به طول انجامید، آزادیستان نام گرفت.
زمانی که مخبرالسلطنه هدایت به ولایت آذربایجان دست یافت، خاتمه دادن به قیام شیخ محمد را در اولویت برنامه خود قرار داد و بدین ترتیب قزاق‌ها به خانه وی حمله کردند اما شیخ از پشت‌بام به طرف خانه شیخ‌حسنعلی فرار و در حیات خلوت وی مخفی شد. خبر رسید که مخبرالسلطنه برای زنده او ۵ هزار و برای کشته‌اش یک هزار تومان جایزه مقرر کرده است.
سرانجام روز ۲۱ شهریور، محل اختفای وی کشف و به مخبرالسلطنه گزارش شد و او نیز سرتیپ اسماعیل‌خان فضلی را برای دستگیری او مأمور نمود و سرانجام در حیات منزل شیخ‌حسنعلی به شهادت رسید و پیکرش پس از انتقال، در باغ طوطی واقع در جوار حرم شاه عبدالعظیم حسنی شهر ری به خاک سپرده شد.