در وب سایت جهانی skyscrapercity که به جهان شهرهای تاریخی می پردازد، نوشته ای درخصوص سنگ فرش محورهای تاریخی تبریز به چشم می خورد که به شرح زیر تقدیم می گردد:
در اسفند ماه سال ۹۰ بود که با اعلام شهردار محترم تبریز مبنی بر سنگفرش نمودن محورهای تاریخی و محدوده بازار تبریز بسی امید در دل شهروندان ایجاد شد که آثار و بافت تاریخی شهر با سنگفرش نمودن محورهای تاریخی احیای هویت خواهند شد ولی متاسفانه از تاریخ این خبر تا کنون قدمهای چندان ملموستری از سوی شهرداری برای سنگفرش نمودن این محورها برداشته نشده است.
با توجه به اینکه اکثر اماکن تاریخی شهر در بافت مرکزی شهر جمع شده اند و فاصله بسیار اندکی از همدیگر دارند لذا سنگفرش نمودن محورهای مواصلاتی بین این اماکن میتواند مهمترین قدم برای احیا و مرمت محورهای تاریخی تبریز قلمداد گردد.
در این پست به ضرورت احیا و مرمت در یکی از مهمترین مکانهای تاریخی شهر یعنی میدان شهرداری (میدان ساعت) میپردازیم.
این میدان و ساختمانهای کناری آن نشانگر باستانی بودن محدوده و تداعی گر دوران قاجاری در ذهن هر بیننده ای هست که نزدیک ۲۰ اثر تاریخی در اطراف میدان ساعت که اکثرا مربوط به دوران قاجاری میباشد موجود است که از جمله مهمترین این آثار میتوان به موارد زیر اشاره کرد
۱-کاخ موزه شهرداری
۲-خانه حیدرزاده
۳-موزه سنجش (خانه سلماسی)
۴-خانه بهنام
۵-خانه گنجه ای
۶-خانه قدکی
۷-حمام تاریخی نوبر
۸- مدرسه رشدیه
۹-خانه اردوبادی(موزه اسناد آذربایجان)
۱۰-خانه لاله ای ها
۱۱-اتاق بازرگانی تبریز
۱۲-ارک علیشاه
۱۳-خانه حریری
۱۴-مسجد کبود
و………
با وجود تراکم این آثار تاریخی در کنار هم ولی متاسفانه توجه چندانی از سوی مسئولین در جهت ساماندهی محدوده و تبدیل این محدوده شهر به نمادی از تبریز قدیم دیده نمی شود.
چند مورد پیشنهاد در جهت تبدیل این منطقه شهر به عنوان نمادی از تبریز قدیم به مسئولین شهر بیان میدارم که امیدوارم مورد توجه ایشان قرار گرفته باشد:
۱- محدوده اطراف میدان ساعت بدلیل تراکم ابنیه تاریخی قاجاری نیازمند همخوانی مبلمان شهری و جاده با بافت تاریخی این محدوده میباشند .لذا بر این اساس در درجه اول کف معابر شهری با بافت منطقه هیچ تناسب و هم خوانی ندارد. رویه خیابانهای این محدوده در حال حاضر آسفالت میباشد که کاملا با بافت تاریخی منطقه در تناقض میباشد .لذا جهت همخوانی معابر با بافت تاریخی ابنیه نیازمند سنگفرش نمودن کل محدوده مذکور با سنگهای کف مناسب می باشد. به همین منظور پیشنهاد می گردد:
- از ضلع غربی محدوده ما بین تربیت تا میدان ساعت
- از ضلع شمالی اتاق بازرگانی تا میدان ساعت
- از ضلع شرقی از مسجد کبود تا میدان ساعت
- از ضلع جنوبی کوچه صدر تا میدان ساعت
و در کنار آن خیابان مقصودیه تا دانشکده هنر و از دانشکده هنر تا مدرسه رشدیه بصورت سنگفرش کف سازی گردد تا این محدوده نه چندان بزرگ ولی پر محتوا را تا حدودی بتواند به همدیگر متصل و بافت تاریخی این محدوده را به همگان مخصوصا مسافران به نحو احسن نمایش دهد.
۲- پیشنهاد دوم در مورد نور پردازی اماکن تاریخی موجود در این محدوده هست که خوشبختانه ساختمان شهرداری در حال نصب وسایل برای نور پردازی میباشد ولی سایر اماکن تاریخی موجود در این محدوده به حال خود رها شده اند. این در حالی است که اگر چنین اماکن تاریخی در شهری مثل باکو و یا حتی اصفهان وجود داشت به نحو احسن نور پردازی میکردند ولی در تبریز نور پردازی اماکن تاریخی بدلیل هزینه های نور پردازی به یاد فراموشی سپرده شده اند.
۳- پیشنهاد سوم در مورد نصب و بکارگیری مبلمان شهری تاریخی و متناسب با بافت تاریخی محدوده می باشد.
گرچه اقدامات خیلی مناسبی از سوی مهندس مدبر طی سالهای اخیر در این مورد انجام شده ولی استفاده از صندلی های بین راهی سنتی و نصب علمک های روشنایی طرح سنتی در پیاده روهای سرتاسر محدوده ذکر شده (که نمونه آن در میدان ساعت و مقابل شهرداری نصب شده اند) و نصب مجسمه های نمادین مثل مجسمه کاروان ابریشم و مشروطه و …. در کنار معابر تاریخی می تواند بر زیبایی این اماکن صد چندان بیافزاید.
۴- پیشنهاد سوم در مورد حذف تابلوهای سر درب مغازه ها که متاسفانه در اکثر مغازه های موجود در این محدوده تاریخی دیده میشود و گاها اندازه تابلو از طول مغازه بیشتر است و منظر بسیار زشتی به بناهای تاریخی پنهان مانده در پشت این تابلوهای تبلیغاتی می دهد. تابلوهای تبلیغاتی سر در مغازه ها در این محدوده هیچ تناسبی با بافت تاریخی محل نداشته و کاملا بر هم زننده ارزش تاریخی این بناهاست.
از آقای شهرداری انتظار می رود دستورات لازم را جهت برچیدن این تابلوها و جایگزینی تابلوهای سبک تاریخی اقدامات لازم را انجام دهند.
۵- با توجه به معماری زیبای ساختمانهای اطراف میدان ساعت لزوم باز سازی و مرمت این بناهای تاریخی بسیار احساس میشود و این فرسودگی ساختمانهای کناری میدان ساعت موجب کاهش زیبایی این میدان تاریخی زیبا شده است و انتظار میرود شهرداری منطقه ۸ حداقل نسبت به مرمت و نور پردازی خانه های ۳ سمت میدان ساعت اهتمام ورزد.
۶- با توجه به قرار گیری ۷ موزه تاریخی و زیبای تبریز تحت نام های موزه شهرداری، موزه سنجش، خانه موزه حیدرزاده، موزه معماری (خانه بهنام)، خانه گنجه ای، خانه قدکی و مدرسه رشدیه، لزوم ترکیب و اتصال مناسب این مجموعه های تاریخی به همدیگر در این شرایط احساس می گردد.
محدوده پیشنهادی برای احداث پارک جهت اتصال مناسب موزه های محدوده میدان ساعت به یکدیگر
لذا تملک این محدوده نه چندان بزرگ باید یکی از اولویتهای شهرداری باشد چرا که از چند جهت می تواند برای تبریز مفید باشد:
- اتصال اماکن تاریخی مذکور به همدیگر با تملک و ایجاد یک فضای باز در مقصودیه که موجب دسترسی آسان به این اماکن تاریخی زیبا برای شهروندان و مسافران میگردد و موجب اتصال و ترکیب این اماکن تاریخی با همدیگر می گردد.
- ایجاد فضای سبز و احداث پارک نسبتا بزرگ در بلوک حد فاصل میدان ساعت تا دانشکده معماری(در تصویر بالایی تعیین محدوده شده است) که موجب میگردد کمبود فضای سبز در این محدوده جبران گشته و این نقطه شهر تبدیل به پارک برای استفاده عموم و مسافران گردد و با احداث چنین پارکی علاوه بر افزایش فضای سبز هسته مرکزی شهر موجب اتصال و ارتباط راحت موزه های موجود در این محدوده به همدیگر با مرکزیت این پارک می گردد.
- بهسازی محیط اماکن تاریخی موجود که فعلا در انتهای کوچه یا بن بست قرار دارند و هیچ گونه جلوه گری ندارند (از میان موزه های مذکور موزه سنجش و خانه حیدر زاده و حتی خود خانه های بهنام و گنجه ای و قدکی بدلیل موقعیت بدشان در خفقان و خارج از دید عموم قرار دارند و بیشتر شهروندان تبریز از وجود این موزه ها بی خبرند) در حالی که با احداث این پارک محدوده کناری موزه ها باز گشایی میگردند و موزه ها بصورت زیبایی جلوه گری می کنند.
- با توجه به تمرکز این اماکن تاریخی در کنار هم تملک و ایجاد این پارک هزینه تملک چندان زیادی برای شهرداری ندارد چرا که نهایتا در کل این محدوده ۱۰۰ واحد مسکونی باید تملک گردند که نسبت به بازدهی طرح هزینه چندان زیادی قلمداد نمی گردد.
تبریز پدیا؛ دریچه ای به سوی تبریز شناسی