برادران سرابی اقدم حافظان میراث تبریز و آذربایجان

برادران سرابی اقدم حافظان میراث تبریز و آذربایجان

علی فرهی

فرهنگ و تاریخ آذربایجان دوام و ماندگاری خود را مرهون عاشقان و هنرمندانی چون برادران سرابی اقدم است که با عشق به تاریخ و فرهنگ غنی آذربایجان تمام وجود و دارایی خود را جهت حفظ میراث ارزشمند وطن و انتقال به نسل های بعدی صرف کرده اند.

رضا سرابی اقدم (محمدرضا) متولد ۱۳۴۲ و برادرش یعقوب سرابی اقدم متولد ۱۳۵۱ در محله دوه چی (شتربان) خواستگاه خیزش مشروطه تبریز می باشند.

رضا و یعقوب سرابی اقدم مجموعه دار، مجسمه ساز، نویسنده و کارشناس تاریخ آذربایجان هستند. دوران کودکی این دو برادر در محله دوه چی و گذرگاه های پیچ در پیچ سامان میدانی و دوه چی بازارچاسی گذشته و این چنین بود که با مکان های تاریخی و وسایل قدیمی انس و الفت پیدا کردند و جمع آوری اشیا قدیمی از سال ۵۶ با یک سکه احمد شاهی توسط رضا شروع شد و تا به امروز ادامه دارد.
رضا سرابی از سال ۷۰ به همراه برادرش یعقوب کار مجسمه سازی را شروع کرده و از سال ۸۰ در تاسیس موزه های تبریز ( قاجار، مشروطه، شهرداری، علی مسیو و …) همکاری خود را با میراث فرهنگی و شهرداری شروع نمودند و در نهایت یکی از موزه های بی نظیر خود، موزه مشاغل تبریز را تاسیس کردند.

مجموعه مشاغل تبریز که شامل ۴۲ شغل است همراه با ابزارآلات مربوطه، مجموعه وسایل اداری و تحریر و نوشت افزار، مجموعه درب و پنجره، مجموعه پنکه و تلمبه ها و… در موزه مشاغل قرار داده شده اند.

برادران سرابی اقدم علاوه بر اینکه در راه اندازی بیشتر موزه های تبریز نقش داشته و وسایل خود را در اختیار این موزه ها قرار داده اند صاحب یک موزه شخصی بی نظیر داخل منزل می باشند که به تعدادی از مجموعه های آن ها اشاره می کنیم.
از مجموعه های ارزنده این هنرمندان می توان به مجموعه فانوس ها اشاره کرد.

اولین و کامل ترین موزه در مورد نور و روشنایی با عنوان ایشیق لار در ایران با بیش از ۳۰۰ نوع فانوس قدیمی و دیگر وسایل روشنایی از عهد عتیق ۴۰۰۰ سال پیش تا عصر حاضر همچنین شامل سایر ابزار روشنایی مثل پی سوزها که متعلق به دوره مفرغ و بعد صدر اسلام، سلجوقیان، تیموریان و … می باشد.
این مجموعه انواع فانوس های مورد استفاده در معادن، راه آهن، دریایی، فایتون ها پی سوزها و … را شامل می شوند و از سراسر دنیا از جمله کشورهای آلمان، اتریش، سوییس، انگلیس، عراق و… خریداری و جمع آوری شده اند و در نوع خود در سطح خاورمیانه بی نظیر می باشند.

یکی از منحصر به فردترین و با ارزش ترین فانوس های مربوط به مجموعه ایشیق لار (نور و روشنایی) فانوس دیوارکوب با تصویر مظفرالدین شاه قاجار و طرح های شیر و خورشید در سه وجه آن همراه با شیشه های آینه ای جهت منعکس کردن نور چراغ فتیله ای است.

لامپ ادیسون نیز یکی از اشیا بی نظیر این مجموعه می باشد.
همزمان با اختراع لامپ توسط ادیسون و تولید آن در سال ۱۸۷۹ میلادی ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار جز اولین کشورهایی بود که از این اختراع بهره مند شد. لامپ هایی با تصاویر شاه قاجار همراه دیگر لامپ ها وارد ایران شد تعداد ۵ عدد از این لامپ ها در مجموعه نور و روشنایی موجود می باشد با این توضیح که موزه برق تهران با وجود داشتن بسیاری از وسایل قدیمی مربوط به برق و روشنایی فاقد داشتن حتی یک لامپ از آن دوره است.

برادران سرابی اقدم در تلاشند تا موزه ای با عنوان موزه ایشیق لار (نور و روشنایی) برای این مجموعه خود تاسیس کنند.
دست افزارهای عصر سنگ قدیمی ترین آثار برجای مانده از دوران پارینه سنگی که به عصر حجر معروف است. در این دوران که از حدود ۲ میلیون سال پیش تا زمان عقب نشینی یخچال ها از نیمکره شمالی در ۲۰ هزار سال پیش ادامه داشت انسان توانست برای نخستین بار از ابزارهای تراشیده شده از سنگ برای شکار استفاده کند در اواخر این دوره انسان های غارنشین اقدام به نقاشی دیوارهای غارها کردند تعداد ۴ عدد از سر پیکان های تراشیده شده از سنگ که از اشیا بسیار نفیس و کمیاب هستند در موزه خصوصی رضا سرابی اقدم موجود می باشد. ابزارهایی که موزه های بسیاری در حسرت به دست آوردن آن ها هستند.

آثار و اشیا مربوط به جنگ جهانی دوم

تبریز در زمان جنگ جهانی دوم به علت روابط خوبی رضا شاه با هیتلر و رژیم آلمان نازی داشت میزبان مهندسین و کارگزاران آلمانی بود که از آثار به جا مانده همکاری آن ها می توان به ساختمان عمارت شهرداری، چرم سازی و… اشاره کرد. با اشغال تبریز توسط قوای روس نازی ها سریعا از تبریز و ایران خارج شدند بعد از گذشت حدودا ۸۰ سال از آن زمان، با تحقیق و تلاش بسیار زیاد این مجموعه داران وسایل با ارزش به جا مانده در سفارت آلمان نازی در تبریز در موزه خصوصی این هنرمندان موجود می باشد.

اولین دوربین نقشه برداری مربوط به خیابان منصور تبریز
اولین دوربین نقشه برداری سه پایه همراه با عکس نقشه برداری خیابان منصور در سال ۱۳۰۶ که در نقشه برداری این خیابان مورد استفاده قرار گرفته در موزه شخصی موجود می باشد.

فونوگراف اولین نسل ضبط صدا
سال ۱۸۷۷ میلادی اولین فونوگراف توسط توماس ادیسون اختراع شد. فونوگراف اولین روش برای ضبط و پخش صدا به شمار می آید که صدا را روی سیلندرهایی از جنس موم بسیار شکننده توسط سوزن ضبط و پخش می کرد. اختراع جدید شهرت بین المللی را برای ادیسون به همراه داشت. تنها ۱۰ سال بعد از اختراع فونوگراف، امیل برینتز گرامافون را معرفی کرد که ضبط روی سیلندرها را روی دیسک مدور تبدیل نمود. فونوگراف در اواخر عصر ناصرالدین شاه قاجار وارد ایران شد که در آن زمان دستگاه را حافظ الصوت یا حبس الصوت نامیدند. معروف ترین صدای ضبط شده در آن زمان صدای مظفرالدین شاه با قرائت فرمان مشروطه می باشد که هم اکنون موجود می باشد. تعداد بسیار کمی از این دستگاه های فونوگراف در جهان و ایران باقی مانده و خوشبختانه یک دستگاه همراه با چند سیلندر ضبط شده در موزه خصوصی برادران سرابی اقدم موجود می باشد که در نوع خود در ایران کم نظیر است.

مجموعه سلاح های قدیمی شامل تفنگ های دستی و گلوله های توپ جنگی، مجموعه اسناد و فرامین و احکام قدیمی و تعداد زیادی از اشیا قدیمی دیگر نیز جز موزه شخصی این مجموعه داران و هنرمندان می باشد.
حالا به تعدادی از مجسمه ها که توسط این هنرمندان ساخته شده اند اشاره می کنیم.
مجسمه سنگر مجاهدان گمنام مشروطه به همراه توپ جنگی نصب شده در مقابل استانداری (محل قبلی ساختمان پست) که به دلیل انجام عملیات ایستگاه مترو به میدان نماز منتقل شده است.

مجسمه کلنل محمد تقی پسیان به همراه هواپیمایش به عنوان اولین خلبان ایران که در سه راهی فرودگاه تبریز نصب شده است.

مجسمه میراب قدیم (آبرسانی بشکه ای در تبریز قدیم) که در پیاده راه مقصودیه نصب شده است.این مجسمه یکی از مشاغل قدیمی تبریز را نشان می دهد در آن زمان که هنوز لوله کشی آب وجود نداشت آب شرب برای خانه ها و بعضی از مغازه ها از چشمه ها و قنات های دارای آب تمیز و گوارا مانند قنات گازران، سرچشمه، شاطر علی و… توسط این مردان زحمتکش که میراب نامیده می شدند با گاری های دارای بشکه های چوبی حمل می شد. نکته جالب توجه اینکه مدل بشکه های تبریز به دلیل نزدیکی به اروپا و ترکیه عثمانی با سایر نقاط ایران متفاوت بود.

توپ جنگی بازسازی شده متعلق به نواده یکی از مبارزان مشروطه و تنها توپ بازمانده از جنگ ۱۱ ماهه مشروطه بود که پس از بازسازی در خانه ستارخان نصب شده است.
– پیکره اوحدی مراغه ای در مراغه، مجسمه بو علی سینا در بابلسر و مجسمه های متعدد در بندر عباس ، تهران و دیگر نقاط ایران نیز از آثار این هنرمندان تبریزی می باشد.