ائل گلی ؛ نگین گردشگری تبریز با آب و هوای بی نظیر
ائل گلی یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌های تبریز است که سابق بر این با نام شاه گلی خوانده می شد.
این گردشگاه زیبا در جنوب شرق تبریز و ۷ کیلومتری مرکز شهر، در زمان حکومت آق‌قویونلوها ایجاد شده و در دوره صفویان توسعه یافته است.
شاه گلی تبریز تا پیش از روی کارآمدن صفویان، بزرگترین منبع ذخیره آب جهت آبیاری باغ های مناطق شرقی تبریز تا دروازه تهران و تپلی باغ بوده است. در دوران حکومت صفویان، تمام شن و ماسه و نخاله های موجود در محوطه داخلی دریاچه فعلی خالی شده و دیواره ای سنگی به دور آن کشیده شد.
مخزن آب، مثل باغ تخت شیراز از چشمه‌ای تامین میگردد که از سنگی در بالای مرتفع ترین سکو میجوشد. آب مخزن را پنج نهر تشکیل میدهد که در هر سکویی، یک آبشار ایجاد می‌شود و هر سکو یا پلکان، دارای یک ردیف درخت تبریزی در کنار دیوار عقب آن و یک ردیف درخت بید در کنار نهرهای آن است.
در دوران قاجار در پیرامون استخر ائل گلی خیابان هایی جهت عبور و مرور احداث گردید و در جوار این معابر، درختان درخت تبریزی، بید مجنون و گل‌های اطلسی متعددی در چندین ردیف جهت تزئین گردشگاه و پاکی آب و هوا کاشته شد. ائل گلی در دوران پهلوی به شهرداری تبریز واگذار شد تا به یک گردشگاه عمومی تبدیل شود.
در مرکز استخر ائل گلی، عمارت کلاه فرهنگی هشت ضلعی وجود دارد که امروزه به صورت یک تالار پذیرایی مورد استفاده قرار می گیرد و به کاخ ائل گلی مشهور است. این بنا پیشتر ساختمانی خشتی بود که در سال ۱۳۴۶ شمسی تخریب گشت و با همت شهرداری تبریز و استانداری، جای خود را به یک ساختمان زیبا و مقاوم داد.
شاهزاده قهرمان میرزا، پسر هشتم نایبالسلطنه عباس میرزا، هنگام فرمانروایی در تبریز، به تعمیر این استخر همت گماشت، عمارت ۲ طبقه زیبایی در وسط آن بنا کرد، از وسط ساحل شرقی استخر تا محل عمارت خیابانی تعبیه نمود و کوه بلندی را که در جانب شرقی استخر قرار داشت به صورت سکوها و پلههای عریض مرتبی درآورد و در چند جای آنها به فاصله معیّن جویها و آبشارهایی ایجاد کرد و در نظر داشت که این بنا را کاخ ییلاقی خود قرار دهد، اما هنوز کار تزیین بنا اتمام نیافته بود که درگذشت و فرزندانش این حادثه را به فال بد گرفتند. عمارت متروک ماند و از آن تاریخ به بعد، فقط استخر شاه برای ذخیره کردن آب جهت آبیاری مزارع و باغهای شهر در تابستانها مورد استفاده قرار گرفت.
احداث بنای اولیه آبگیر باغ ائل گلی را به پادشاهان آق قویونلوها نسبت می دهند که در دوره صفویه این آبگیر توسعه و گسترش یافته است. ابعاد این آبگیر ۲۰۰×۲۰۰ متر می باشد که اندازه آن نسبت به گذشته کمی کوچکتر شده است. زیرا در سال ۱۳۶۷ که مجموعه مورد مرمت اساسی شد به علت احداث فضای گل کاری در کناره های آن اندکی مساحت آن کوچکتر شده است.
نادر میرزای قاجار در وصف ائل گلی می نویسد:
«این آبگیر در اوایل حکومت قاجار ملک یک سلسله از سادات تبریز و انباشته از خاک و ریگ بود. قهرمان میرزا پسر هشتم عباس میرزا نایب السلطنه که در آن هنگام حکمران آذربایجان بود، آن ملک را در مقابل سالی ۳۵ خروار غله بخرید. سپس در آبادی و عمران آن همت گماشت.»
از اعتماد السلطنه نقل است:
«عمارت دریاچه عبارت از کلاه فرنگی دو طبقه بسیار آبادی است و بزرگی این دریاچه به درجه ای است که به قدر دو آسیا سنگ آب در آن وارد می شود ولی مدت شش ماه از آب پر می گردد.»
سید باقر کاظمی (مهذب‌الدوله) ـ استاندار وقت آذربایجان شرقی ـ نخستین تعمیرات اساسی را در محوطه این گردشگاه به انجام رسانید.
دریاچه ائل گلی با ۵۴۶۷۵ مترمربع وسعت، گنجایش ۷۲۰ هزار مترمکعب آب را دارد و عمق آن از ۳ تا ۹ متر در قسمت های مختلف استخر متغیر می باشد.
یکی از شعبه های رودخانه لیقوان که از نزدیکی روستای چاوان می‌گذرد، به‌صورت جویباری کوچک از سمت جنوب شرقی دریاچه ائل‌گلی وارد آن شده و آب آن را تأمین می‌نماید.
در بهار سال ۱۳۰۹ هجری شمسی که هنوز استخر و طبقه پایین عمارت آن باقی بود از طرف شهرداری تبریز تعمیر گردید و از اواخر اردیبهشت ماه به صورت گردشگاه عمومی شهر درآمد.
عمارت یک طبقه در فروردین ماه ۱۳۴۶ به علت کثرت رطوبت و فرسودگی بنا تخریب شد و در سال ۱۳۴۹ شمسی عمارت دو طبقه ای با همان طرح قبلی بنا گردید.
امتداد محور اصلی به خیابان سنگ فرش شده ای می رسد که این خیابان تا میانه های آب گیر ادامه پیدا می کند و در نهایت به عمارت کوشک باغ ائل گلی می رسد که از موقعیت استثنایی برخوردار است زیرا در وسط آب گیر و به صورت یک جزیره خودنمایی می کند.
تپه نسبتاً بلندی در بخش جنوبی دریاچه ائل‌گلی قرار گرفته که جنگل‌کاری شده و آبشارهای مصنوعی متعددی از این تپه به سمت داخل دریاچه سرازیر می‌شود.
از دیگر امکانات جذاب تفریحی شهربازی لوناپارک و امکان قایقرانی در محوطه استخر است.
با احداث هتل پارس در مجاورت این گردشگاه، ائل گلی جنبه جهانی پیدا کرده و به همین واسطه اولین اینترنت پارک کشور با دو فرستنده به پوشش شعاع هرکدام ۳۰۰ متر کروی و اولین کیوسک اطلاع رسانی و گردشگری مبتنی بر وب در کشور با ۴ کیوسک اطلاع رسانی در این مجموعه زیبا راه انداری شده است.
